Φαράγγια

Το φαράγγι της Σαμαριάς
Το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης
Το φαράγγι του Βουραϊκού
Το φαράγγι του Βίκου
Το φαράγγι του Ασωπού
Το φαράγγι του Αγγίτη

Το Αγιερηνιώτικο φαράγγι.
Φύση και άνθρωπος σ' ένα μαγικό στροβίλισμα μέσα στους αιώνες
Κάλλος τοπίου, πλούτος ζωής και μνήμες ιστορικές κληροδότησαν σε μας - τον κάτοικο και τον επισκέπτη -
μια σημαντική φυσική και πολιτιστική κληρονομιά που αξίζει το θαυμασμό, το σεβασμό και τη φροντίδα μας.

Ένας ενδιαφέρον γεωλογικός σχηματισμός
	Σαράντα τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά απ' τα Χανιά ξεκινά και φτάνει ως το Λιβυκό πέλαγος το φαράγγι της Αγίας Ειρήνης. Εκατομμύρια χρόνια πριν, οι έντονες κινήσεις του φλοιού της Γης προκάλεσαν ρήγματα στο νοτιοδυτικό άκρο της Κρήτης. Από τότε, το νερό της βροχής, κυλώντας προς τη Θάλασσα, συμπληρώνει το έργο: διαβρώνει αργά και μεθοδικά τα ασβεστολιθικά πετρώματα ανοίγοντας διόδους βαθιές και στενές - τα φαράγγια. Οι πάμπολλες χαράδρες, οι απότομες μέχρι και κατακόρυφες ασβεστολιθικές πλαγιές στα ανατολικά μα και οι πιο ήπιες στα δυτικά, εκεί όπου επικρατούν ως πέτρωμα οι φυλλίτες, τα ποικίλα υψόμετρα - από 1200 ως 100 μέτρα πάνω απ' τη Θάλασσα - συνθέτουν ένα τοπίο δραματικά, απαράμιλλο.
Κλίμα τυπικά μεσογειακό
	Το μεσογειακό κλίμα του τόπου χαρακτηρίζεται από πολύμηνη περίοδο ξηρή και Θερμή. Οι βροχές λιγοστές: ωστόσο οι χειμωνιάτικες καταιγίδες κι οι ξαφνικές μπόρες την άνοιξη και το φθινόπωρο κάνουν αισθητή την παρουσία τους Θεριεύοντας ένα μεγαλόπρεπο στοιχείο της φύσης: τον χείμαρρο της Αγίας Ειρήνης. Πράγματι, ο χείμαρρος κινεί προς το πέλαγος τεράστιες ποσότητες νερού μιας κι η έκταση απ' όπου αυτές συγκεντρώνονται είναι πολλή μεγάλη - 54 χιλιάδες στέμματα. Το κατακαλόκαιρο ένας ελαφρύς πελαγίσιος άνεμος δροσίζει τις πετροπλαγιές.
Μεγάλη η ποικιλία των φυτών
	0 συνδυασμός των φυσικών παραγόντων στήριξε και στηρίζει μια πλούσια βλάστηση από πόες, θάμνους, δέντρα, όλα τους χαρακτηριστικά φυτά της Ανατολικής Μεσογείου. Εδώ η τραχεία πεύκη (Pinus brutia) και το οριζοντιόκλαδο κυπαρίσσι (Cupressus sempervirens var. horizontalis) σχηματίζουν αμιγείς ή μικτές συστάδες, το πλατάνι (Platanus orientalis) σκιάζει την κοίτη του χειμάρρου, το κρητικό σφεντάμι (Acer cretίcum) φυτρώνει κυρίως στ' ανατολικά, και το πουρνάρι (Quercus coccifera) μαζί με την αριά ή αζίλακα (Qυercus ilex) και τη χαρουπιά (Ceratonia siliqua) προσφέρουν εδώ κι εκεί τη δροσερή τους παρουσία. Αρώματα και χρώματα είναι η συμβολή των θάμνων και των μικρότερων φυτών στην ομορφιά του τοπίου. Πικροδάφνη (Nerium oleander), λυγαριά (Vitex agnus-castus), σχίνος (Pistacia lentiscus), αγριλιά (Olea europaea var. oleaster), μυρτιά (Myrtus communis), κουμαριά (Arbutus unedo), Θρούμπι (Satureja thymbra), θυμάρι (Thymus capitatus), φασκομηλιά (Salvia pomifera), λεβάντα (Lavandula stoechas), κρητικός έβενος (Ebenus cretica), και πλήθος μέγα ακόμα, στολίζει όχθες, πλαγιές, γκρεμούς. Κι ανάμεσά τους δεσπόζει ο τραγουδισμένος δίκταμος ή έρωντας (Origanum dictamnυs) με τη μεγάλη φαρμακευτική του αξία.
Καταφύγιο κι ενδιαίτημα για πλήθος από ζώα
	Τα ζώα βρίσκουν στον άγριο κι απροσπέλαστο τούτο τόπο ένα άριστο καταφύγιο. Ποικίλοι είναι οι χώροι όπου μπορούν ν' αναπαυθούν, να τραφούν ή και ν' αναπαραχθούν. Εδώ ζυγιάζεται στα υψηλά ο γυπαετός ή κοκκαλάς (Gypaetus barbatus), ένα από τα πιο σπάνια πουλιά στην Ευρώπη που απειλείται με εξαφάνιση. Τους αιθέρες μοιράζονται κι άλλα, σπάνια πουλιά που γυροπετούν στο φαράγγι, σαν το χρυσαετό ή βιτσίλα (Aquila chrysaetos) και το σπιζαετό (Hieraaetus fasciatus). Μα και τα λιγότερο σπάνια είναι παρόντα: το όρνιο ή κανναβός (Gyps fulvus), το βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus), η πέρδικα (Alectoris chukar), το αγριοπερίστερο (Columba livia), το πετροχελίδονο (Ptyonoprogne rupestris), κι άλλα. Πλήθος τα μικρά Θηλαστικά: το δεντρογάλι (Glis glis argenteus), ο σκαντζόχοιρος (Εrinaceus concolor), η νυφίτσα ή καλλιγιαννού (Mustela nίvαlι's galinthias), το κουνάβι ή ζουρίδα (Martes foina bυnites), ο ασβός ή άρκαλος (Meles meles arcalus), τα διάφορα είδη ποντικών και νυχτερίδων, δίνουν παλμό στην ημερήσια μα και στη νυχτερινή ζωή του φαραγγιού. 0 πασίγνωστος κρητικός αίγαγρος ή αγρίμι (Capra aegagrus cretica) είναι φορές που, κυνηγημένος ίσως, αφήνει τις υψηλές κορυφές των Λευκών Ορέων και κατεβαίνει ως εδώ.
Φυτά και ζώα μοναδικά στον κόσμο
	Πολλά από τα είδη και τα υποείδη των φυτών και των ζώων της περιοχής δεν ζουν πουθενά αλλού στον κόσμο, έξω από τη χώρα ή το νησί. Είναι, δηλαδή, ενδημικά σαν τον έβενο, το δίκταμο, την πετρομαρούλα (Petromarula pi-nata), τον αίγαγρο, τον άρκαλο. Το γεγονός αυτό τα κάνει να χρειάζονται την ιδιαίτερη προσοχή μας, τη στιγμή μάλιστα που υπάρχουν ήδη κίνδυνοι από την υπερβόσκηση, τις πυρκαγιές, τη διάβρωση, το κυνήγι και τη γενικότερη υποβάθμιση του περιβάλλοντος.
Πλούσια και διαχρονική η πολιτιστική παρουσία
	Το Αγιερηνιώτικο φαράγγι, καθώς κι η ευρύτερη περιοχή του Ανατολικού Σελίνου, κρύβουν όχι μόνο Θησαυρούς της φύσης μα και του πολιτισμού. Η παρουσία εδώ του ανθρώπου από τα πανάρχαια χρόνια άφησε ανεξίτηλα ίχνη: Αρχαίες πολιτείες σαν την 'Ελυρο, τη Συία (Σούγια), τη Λισσό και την Υρτακίνα, που είχαν μάλιστα συνάψει και νομισματική ένωση Αρχαίους ναούς σαν του Ασκληπιού στη Λισσό και του Πάνα στην Υρτακίνα Αρχαίους τάφους στη Λισσό θαυμάζει κανείς το πιο εντυπωσιακό νεκροταφείο της αρχαίας Κρήτης Κυκλώπεια τείχη σαν της Υρτακίνας Εκκλησιές, των πρώτων χριστιανικών ως των ύστερων μεταβυζαντινών χρόνων: ο Χριστός (1357 μ.Χ.) κι ο Άγιος Γεώργιος (1460 μ.Χ.) στη βόρεια είσοδο του φαραγγιού και, κοντά στη νότια, η Παναγιά με το μοναδικό λιθόκτιστο καμπαναριό της. Παρούσες όλες οι εποχές: προϊστορική, κλασική, ρωμαϊκή, βυζαντινή, πρόσφατη... Παρόντες κι οι άκαμπτοι απελευθερωτικοί αγώνες κι ο καθημερινός μόχθος για τον επιούσιο. Παρουσία δυναμική το Αγιερηνιώτικο φαράγγι. Διαφυλάσσει ως τις μέρες μας τοπία, γεωλογικούς σχηματισμούς, φυτά, ζώα και μνήμες.
	Από ενημερωτικό φυλλάδιο της Διεύθυνσης Δασών Ν. Χανίων