Η Πάρνηθα είναι το υψηλότερο και μεγαλύτερο σε έκταση βουνό της Αττικής, που τη διαχωρίζει από τη Βοιωτία. Βρίσκεται σε απόσταση 40 χλμ. βόρεια της Αθήνας και καταλαμβάνει μια έκταση 300.000 στρ. περίπου, από τον οικισμό των Θρακομακεδόνων ως την Αυλώνα και από το Κρυονέρι και τις Αφίδνες ως το οροπέδιο των Δερβενοχωρίων. Μέγιστο μήκος από Α-Δ 32.000 μ. και μέγιστο πλάτος από Β-Ν 19.000 μ.

Διοικητικά, η Πάρνηθα υπάγεται στη μεγαλύτερη έκτασή της (200.000 στρ.) στο Δασαρχείο Πάρνηθας. Το έτος 1961, η έκταση αυτή των 200.000 στρ. κηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός με πυρήνα την περιοχή των ψηλότερων κορυφών (38.000 στρ.), που στο σύνολό του καλύπτεται σχεδόν από ελατοδάσος.

Οι υψηλότερες κορυφές του βουνού είναι :

Στην περιοχή της Πάρνηθας και κυρίως στην περιοχή του ελατοδάσους, τους θερινούς μήνες το κλίμα είναι σημαντικά δροσερότερο από το κλίμα της υπόλοιπης Αττικής (6-7 C^ο χαμηλότερες θερμοκρασίες). Στα 1.000 μ. υψόμετρο έχει παρατηρηθεί μέσο ύψος βροχής 822 χιλ., ετήσιο ύψος χιονιού 120 εκ. μέση σχετική υγρασία 77%, αριθμός ημερών βροχής 70, χιονιού 33, μέση ετήσια θερμοκρασία 11 C^ο, μέση μεγίστη 16 C^ο, μέση ελαχίστη 6 C^ο.

Κατά την αρχαιότητα, σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες, η Πάρνηθα δεν ήταν απάτητο βουνό. Οι φρουροί που περιπολούσαν, οι κυνηγοί που απολάμβαναν τα θηράματά της, οι λάτρεις του Δία και του Θεού των Δασών (του Πάνα), αλλά και οι "ανθρακείς" των περιοχών Φυλής και Αχαρνών, σίγουρα την είχαν κατακτήσει.
Η oνομασία της έχει συγγενή ρίζα με τον Πάρνωνα και τον Παρνασσό. Για πρώτη φορά εμφανίζεται σε κείμενο του κωμικού Αντιφάνη κατά τον 4° π.Χ. αιώνα, όπου αναφέρεται ως Πάρνης.
Πλήθος ιστορικές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν σε ασφαλή συμπεράσματα ότι κατοικούνταν και ήταν πολυσύχναστη από τους Μυκηναϊκούς ακόμα χρόνους.
Κατά την αρχαιότητα υπήρχαν αρκετοί δήμοι και οικισμοί γύρω από την Πάρνηθα, όπως της Αιθαλίας, των Μελαινών, της Φυλής, της Κρωπιάς, των Χαστιέων, των Αχαρνών, των Παιονιδών, της Δεκέλειας, των Αφιδνών, της Σφενδάλης κ.α. Πάνω στην Πάρνηθα υπήρχαν και μικροί αγροτικοί οικισμοί, στη Φυλή, στο Μπόρσι, στο Παλιοχώρι Ρουμάνι, στην Κούμπουλα κ.α.

Ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην Πάρνηθα (αόριστα) υπήρχε χάλκινο άγαλμα του Παρνήθιου Δία και βωμός του Σημαλέου Δία. Για το άγαλμα του Δία έχουν γίνει πάρα πολλές υποθέσεις, όπως και στην περίπτωση των αγαλμάτων της Αθηνάς στην Πεντέλη και του Δία στον Υμηττό, γιατί δε βρέθηκαν καθόλου ίχνη τους. O βωμός του Σημαλέου Δία πιστεύεται ότι ήταν στο Άρμα, όπου βρέθηκαν και πολλά θραύσματα κεραμιδιών.
Επειδή το Άρμα είναι ορατό από την Ακρόπολη και την Πνύκα, οι ειδικοί ερμηνευτές των θελήσεων του Δία, οι Πυθαϊστές, παρατηρούσαν, επί τρεις ημέρες και νύκτες κάθε μήνα και για ένα τρίμηνο, την κορυφή του για να διακρίνουν χαρακτηριστικά καιρικά σημεία (π.χ. αστραπή) ώστε ν' αρχίσουν το ξεκίνημα της Πυθαίδος, δηλαδή το ξεκίνημα της πομπής για τους Δελφούς.
Στην Πάρνηθα υπήρχε επίσης, κατά τον Παυσανία, και άλλος βωμός του Δία που τον λάτρευαν οι Αθηναίοι άλλοτε σαν όμβριο (γιατί ρύθμιζε τις βροχές) και άλλοτε σαν απήμιο (γιατί απομάκρυνε τα κακά).
Για την ύπαρξη του βωμού αυτού δεν υπήρχαν καθόλου ενδείξεις. Σ' ένα άρθρο όμως του Μιλτ. Παρασκευείδη αναφέρεται ότι, στις ανασκαφές που έκανε ο τότε επιμελητής αρχαιοτήτων Ευθ. Μαστροκώστας στην ψηλότερη κορυφή της Πάρνηθας, βρέθηκε, λίγα μέτρα χαμηλότερα και νότια, στρώμα στάχτης ύψους 2,20 μ. που προερχόταν από βωμό, που ήταν σ' ένα μικρό λατρευτικό σπήλαιο και που περιείχε 3000 σιδερένιες μάχαιρες, διάφορα απιοειδή ληκύθια, «ενεπίγραφους» σφαιρικούς αρυβάλλους, αγγεία διάφορων τύπων και διάφορα οστά θυσιασθέντων ζώων.

Όπως διαπιστώθηκε, τ' αρχαιότερα αγγεία ήταν της Γεωμετρικής περιόδου (γύρω στο 1000 π.Χ.) και πολλά ήταν της Αρχαϊκής περιόδου (γύρω στο 600 π.Χ.). Η λατρεία στο μικρό αυτό σπήλαιο της Πάρνηθας συνεχίστηκε και κατά τους χρόνους της Ρωμαιοκρατίας όπως απόδειξε η ανακάλυψη μερικών λύχνων της εποχής αυτής. Δεν έχει εξακριβωθεί εάν το λατρευτικό σπήλαιο ήταν προς τιμή του Σημαλέου Δία, ή του Επάκριου Δία ή ήταν ο βωμός του όμβριου - απήμιου Δία και που κατά την παράδοση έκτισε ο Δευκαλίων, όταν μετά το μεγάλο κατακλυσμό κατέφυγε στην Αθήνα, στον Κραναό ή Κρανάη (πελασγικός οικισμός στα κράσπεδα της Ακρόπολης). Δεν αποκλείεται όμως, τα 3000 μαχαίρια που βρέθηκαν να προέρχονται από τους αγρότες της Αττικής που ήθελαν να εξευμενίσουν τον όμβριο Δία, όπως έτσι συνηθιζόταν, όταν οι βροχές δεν ευνοούσαν τις διάφορες καλλιέργειές τους.

Στην Πάρνηθα υπάρχει και άλλο λατρευτικό σπήλαιο, που βρίσκεται σε υψ. 620 μ., στην άγρια χαράδρα - φαράγγι της Γκούρας και στην ανατολική της πλαγιά κοντά στήν τοποθεσία Μεσονύχτι. Το σπήλαιο αυτό, το γνωστό σπήλαιο Πανός ή Άντρο Πανός, λεγόταν κατά την αρχαιότητα και Νυμφαίο, γιατί λατρεύονταν μαζί με τον Πάνα και οι Νύμφες. Κατά τη συστηματική αρχαιολογική έρευνα που έκανε το 1900 ο καθηγητής Σκιάς βρέθηκαν στο εσωτερικό του, εκτός από θραύσματα προϊστορικών λατρευτικών αγγείων και πάρα πολλά λυχνάρια και πήλινα ειδώλια. Το σπήλαιο έχει, επίσης, την ονομασία Λυχνοσπηλιά, γιατί εκεί βρέθηκαν πολλά λυχνάρια. Έχει δύο θαλάμους με συνολικό μήκος 80 περίπου μέτρα και ύψος 4-10 μ.
Στο σπήλαιο του Πανός διαδραματίζεται και η κωμωδία «Δύσκολος» του εξοχότερου ποιητή της νέας αττικής κωμωδίας Μένανδρου .
Εκτός από την άσκηση σπηλαιολατρείας που εμφανίστηκε στην αρχαιότητα (Σπήλαιο Πάνα), μια εντοιχισμένη πλάκα στο μοναστήρι Κλειστών αναφέρεται σε άγνωστη αγωνιστική γιορτή. Ακόμα, κατά Ελευσινιακή πληροφορία, την κυριότερη γιορτή των Φυλασίων αποτελούσε η πανηγυρική θυσία στην Άρτεμη. Σε άλλα μέρη της Πάρνηθας λατρευόταν ο Δίας και, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας υπήρχαν βωμοί του και χάλκινο άγαλμα του. Βωμός του Φρατρίου Δία υπήρχε στη Δεκέλεια.

Η Πάρνηθα είχε τα περισσότερα αρχαία φρούρια και πύργους απ' όλα τα ελληνικά βουνά.
Η σπουδαιότητα της Πάρνηθας είναι φανερή από τη θέση που κατέχει ως προπύργιο της Αττικής από βόρειες επιθέσεις. Έτσι, μαζί με τα συνεχόμενα βουνά Πατέρας και Κιθαιρώνας, αποτελεί ένα φυσικό τείχος μήκους 60 χιλ., που αρχίζει από τον Ευβοϊκό Κόλπο και καταλήγει στον κόλπο των Μεγάρων.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους, αλλά και παλαιότερα, η Πάρνηθα ήταν αρκετά οχυρωμένη με φρούρια και πύργους που μετέδιδαν με φωτεινά σήματα στρατιωτικές πληροφορίες.
Αξιόλογα φρούρια ήταν της Πάνακτου, της Φυλής, του Κατσιμιδίου και της Δεκέλειας, για τα οποία γίνεται λόγος σε ιστορικές αφηγήσεις και γεγονότα. Επίσης ως οχυρωμένες θέσεις και πύργοι εμφανίζονται το Λειψίδριο, και ο πύργος του Λοιμικού
Έτσι, η Πάρνηθα εμφανίζεται ως το πιο οχυρωμένο βουνό της αρχαίας Ελλάδας.
Μάχες έγιναν κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο (5° π.Χ. αι.) για τον έλεγχο του φρουρίου της Πανάκτου. Τέλος οι Αθηναίοι το ανοικοδόμησαν απ' αρχής και το κατέστησαν ισχυρότατο.
Το φρούριο της Δεκέλειας ήταν το στρατηγείο των Λακεδαιμονίων για πολλά χρόνια στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και από το Φρούριο της Φυλής εξόρμησε ο Θρασύβουλος και κατέλυσε την τυραννία των τριάκοντα στην Αθήνα (403 π.Χ.).
Τα φρούρια και οι πύργοι της Πάρνηθας γενικά, δεν ήταν κατάλληλα να κρατήσουν στις επιθέσεις πολυάριθμου στρατού. Όμως, ήταν κατάλληλα για παρενόχληση των μετόπισθεν, αποκοπή τροφοδοσίας και μετάδοση στρατιωτικών πληροφοριών.

Δύο ήταν οι κύριες διαβάσεις προς Βορρά της Πάρνηθας (Δερβένια). Η μία ήταν από Αθήνα - Δεκέλεια - Θέση Κλειδί (κάτω από το φρούριο του Κατσιμιδίου) - Αγ.Μερκούριος – Σφενδάλη, ακολουθούσε δηλαδή περίπου το σημερινό δρόμο που βγαίνει στο σιδηροδρομικό σταθμό Σφενδάλης (Μαλακάσας). Αυτό το δρόμο ακολούθησε ο Μαρδόνιος κατά τους Περσικούς πολέμους (5° π.Χ. αι.), αφού συμπλήρωσε την καταστροφή της Αττικής, επιστρέφοντας στη Βοιωτία. Από τη δίοδο αυτή της Πάρνηθας μεταφέρονταν τα σιτηρά και τα κοπάδια από τη Βοιωτία στην Αττική.
Η δεύτερη δίοδος ήταν συντομότερη προς τη Βοιωτία και πολυσύχναστη. Περνούσε από Άνω Λιόσια - Χασιά - Κάστρο Φυλής - Δερβενοχώρια και από εκεί στην Τανάγρα και στη Θήβα.

Η Πάρνηθα ήταν, όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, κατοικημένη από τους προιστορικούς χρόνους. Έχουν διασωθεί αρκετές αρχαίες ονομασίες (τόπων, ποταμών κλπ.). Αξίζει να αναφέρουμε το Χάραδρο (ή ρέμα Μόλας) που χύνεται στη λίμνη του Μαραθώνα, την κορυφή Φελέα (Μπελέτσι) πάνω από τα Κιούρκα, τον ποταμό Κελόδωνα (φαράγγι Γιαννούλας) και το λατρευτικό σπήλαιο του Πάνα (στην ανατολική όχθη του ποταμού). που ονομαζόταν και Νυμφαίο, γιατί μαζί με το Θεό των δασών λάτρευαν και τις Νύμφες. η κορυφή Άρμα στη δυτική όχθη του ποταμού, στη Βόρεια πλευρά ο Αυλώνας και η Σφενδάλη, ανατολικά οι Αφίδνες και νότια, η περιοχή του Δήμου Αχαρνών και Δεκέλειας, κοντό στο ομώνυμο αρχαίο φρούριο, ο Δήμος Χαστιέων, ο συνοικισμός της Φυλής και οι Αρματείς, που οι κάτοικοί τους ήταν κυρίως ανθρακείς.

Στη Δεκέλεια ήταν και ο τάφος του αρχαίου τραγικού ποιητή Σοφοκλή, ο οποίος κατάγονταν από εκεί και ζήτησε να τον θάψουν, όπως και έγινε, κοντό στο δρόμο που οδηγούσε από την Αθήνα στη Δεκέλεια. Πάνω στο τάφο του οι Αθηναίοι έστησαν χάλκινο χελιδόνι σε ανάμνηση της γλυκιάς του ποίησης. Τέλος, αρχαίοι οικισμοί εντοπίστηκαν κοντά στην πηγή Ρουμάνι (Βυζαντινός) στη Θέση Μπόρσι, στο Παληοχώρι και στη Θέση Χάνι Κοκίνη. Ακόμα, υπάρχουν ευρήματα αρχαίων υδραγωγείων στα ρέματα Γκούρας και Θοδώρας και λείψανα αρχαίου τείχους μεταξύ των κορφών Κυράς και Κεραμιδίου.

Στην πλούσια και ποικίλη πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται είκοσι εννέα είδη θηλαστικών, όπως ελάφια, λαγοί, αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια, τσακάλια, σκίουροι, σκαντζόχοιροι κ.α. και περίπου εκατόν είκοσι είδη πτηνών, ενδημικών της Ελλάδας και αποδημητικών, πολλά από τα οποία είναι αρπακτικά και φωλιάζουν στην Πάρνηθα, όπως γύπες, μπούφοι, κουκουβάγιες, σαίνια, γεράκια, φιδαετοί, χρυσαετοί, μπεκάτσες, πετροπέρδικες, κοτσύφια, γερακότσιχλες, κοράκια, τσαλαπετεινοί, σπίνοι, καρδερίνες, αηδόνια κ.α.
Η Πάρνηθα είναι το μοναδικό βουνό της Ελλάδας στο οποίο υπάρχουν ελάφια του είδους CERVUS ELAPHUS που στο παρελθόν ήταν εξαπλωμένο σ' όλη τη χώρα. Επίσης, υπήρχαν πολλά άγρια ζώα που τώρα έχουν εξαφανιστεί, όπως αρκούδες, αγριογούρουνα, λύκοι, ζαρκάδια, αγριόγατοι, λύγκες, κ.α. Σήμερα, εκτός από τον πυρήνα του Δρυμού, μια ευρύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τα δάση Λοιμικό, Σαλονίκη, Γκούρα, Τατόι Βούντημα, Αυλώνα και μέρος του Δάσους της Φυλής, συνολικής έκτασης 120.000 στρεμ., αποτελεί μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων και σ' αυτό απαγορεύεται το κυνήγι με κάθε τρόπο, σ' όλη τη διάρκεια του έτους. Επίσης, στον πυρήνα του Δρυμού, σε μια έκταση 1.200 στρεμ., λειτουργεί εκτροφείο ευγενών θηραμάτων (ελαφιών, ζαρκαδιών, αγριοκάτσικων) για εμπλουτισμό άλλων περιοχών όπου δεν υπάρχουν πολλά Θηράματα.

Η Πάρνηθα σε αντίθεση με τα άλλα βουνά της Αττικής, είναι σχεδόν στο σύνολό της δασωμένη. Η χλωρίδα της είναι από τις πλουσιότερες που υπάρχουν στη χώρα μας. Είναι γνωστά 818 είδη φυτών, δηλαδή, το 1/6 περίπου του συνολικού αριθμού των φυτικών ειδών της Ελλάδας. Τα πιο σπάνια από αυτά είναι : ο κόκκινος κρίνος, 4 είδη τουλίπας και η άσπρη πεόνια.
Οι χαμηλότερες περιοχές του βουνού - κάτω από τα 800 μ. - σκεπάζονται από πεύκα και θάμνους της τυπικής μεσογειακής βλάστησης (πουρνάρι, φυλίκι, αριά, κουμαριές, κοκορεβιθιά, χνοώδη δρυ, βελανιδιά, φοινικικό κέδρο, ρείκια, σπάρτα, γκορτσιές), ενώ στις υγρότερες και γονιμότερες θέσεις βρίσκουμε πλατάνια, αργυρόλευκες, σχοίνα, μυρτιές, κουτσουπιές, φράξο, αγριοκυδωνιές, δάφνες, πικροδάφνες και μεγάλο αριθμό φρυγανωδών και ποωδών φυτών και λουλουδιών.
Πάνω από τα 800 μ. συναντάμε το μοναδικό στην Αττική δάσος της κεφαλλονίτικης ελάτης που σχηματίζει πυκνές συστάδες και περιλαμβάνεται στον πυρήνα του Δρυμού. Μαζί με την ελάτη συναντάμε και πάλι το πουρνάρι, το φυλίκι, την αριά, κουμαριά και, ακόμα, κέδρο, ρούδι, κράταιγο, αιγόκλημα, δρυς και στα καλύτερα και υγρότερα εδάφη, οστριά, πλατάνι, λεύκη τρέμουσα, φράξο, κορομηλιά κ α.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια, έχουν φυτευτεί στην περιοχή της ελάτης αρκετά δέντρα μαύρης πεύκης, ακακίας, θαλάσσιας πεύκης, και λίγα άτομα κέδρου του Λιβάνου και φλαμουριάς.

Η βιολογική κατάσταση του ελατοδάσους, όπως εμφανίζεται σήμερα, δεν είναι ικανοποιητική Τα περισσότερα δέντρα είναι γηρασμένα και άρρωστα. Οι αιτίες που οδήγησαν σ' αυτήν την κατάσταση είναι η κακή μεταχείριση του δάσους ήδη από την αρχαιότητα (υπερβόσκηση, ανεξέλεγκτες υλοτομίες των καλύτερων δέντρων για οικοδομήσιμη ξυλεία και δέντρα Χριστουγέννων, πυρκαϊές), το άγονο και βραχώδες έδαφος του βουνού και το ξηρό και θερμό κλίμα, που επικρατεί στην περιοχή. Μετά την ίδρυση του Δρυμού, το 1961, το ελατοδάσος προστατεύεται αποτελεσματικά και αρχίζει να ορθοποδεί.

Πλήθος δείγματα και της Χριστιανικής λατρείας υπάρχουν στην Πάρνηθα. Από τα μοναστήρια αξιολογότερο είναι η Μονή Κλειστών πάνω από τη Χασιά. Άλλα μοναστήρια στην περιοχή είναι : η μονή Αγ. Κυπριανού, η μονή της Ντάρδιζας, η μονή Αγ. Παρασκευής στο Γκατζανά, του Αγ. Νικολάου στη Βαρυμπόπη. Πολλά ξωκλήσια είναι επίσης σκορπισμένα σ' όλη την Πάρνηθα, τα περισσότερα από τα οποία χτίστηκαν για τους βοσκούς και τους κυνηγημένους από την Αττική γη, που ζούσαν πάνω στην Πάρνηθα κατά την Τουρκοκρατία καλλιεργώντας χωράφια και βόσκοντας τα κοπάδια τους.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, η Αγ. Τριάδα της Πάρνηθας, κοντά στο Ξενία (πρώην Σανατόριο), είναι ίσως η παλαιότερη εκκλησία που στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν μοναστήρι και προϋπήρχε ως εκκλησία από την άλωση της Κων/πολης. Μοναστήρι, επίσης, (μετόχι της Μονής Πετράκη) ήταν και του Αγ. Νικολάου στο Μετόχι.

Στην Πάρνηθα υπάρχουν περισσότερα από είκοσι σπήλαια και βάραθρα, επειδή είναι ασβεστολιθική η δομή του βουνού. Σπουδαιότερα είναι :

Τα ασβεστολιθικά βράχια της Πάρνηθας είναι εξαίρετα αναρριχητικά πεδία που χρησιμοποιούνται από ελεύθερους και οργανωμένους αναρριχητές.
Στην Πάρνηθα υπάρχουν 3 περιοχές που χρησιμοποιούνται από τους ορειβάτες και τους απλούς αναρριχητές για την εξάσκησή τους στο βράχο. Στις περιοχές αυτές, λειτουργούν και αναρριχητικές σχολές βράχου. Οι δύο, το Άρμα και το Φλαμπούρι είναι ιδανικές για προετοιμασία αναβάσεων δύσκολου βουνού, ενώ η τρίτη, η Πέτρα Βαρυμπόπης είναι ιδεώδης για εκπαίδευση και προπόνηση μαθητευόμενων αναρριχητών.

ΑΡΜΑ: Το Άρμα είναι ένα μεγάλο βράχινο συγκρότημα, με υψ. 884 μ., στη Ν-ΝΔ πλευρά της Πάρνηθας και στη δυτική πλευρά του φαραγγιού της Γκούρας, πάνω από τη Μονή Κλειστών. Χωρίζεται σε τρία τμήματα (νότιο - κεντρικό - βόρειο), έχει συνολικό μήκος ορθοπλαγιών περίπου 900 μ., και οι διαδρομές του, που είναι μεγάλων βαθμών δυσκολίας (μέχρι VI), έχουν υψομετρικές διαφορές 90-140 μ.
ΦΛΑΜΠΟΥΡΙ: Το Φλαμπούρι βρίσκεται στη νότια πλευρά της Πάρνηθας, βόρεια του οικισμού Θρακομακεδόνες και στην ανατολική πλευρά της χαράδρας Χούνη. Για αναρριχήσεις χρησιμοποιείται κυρίως η δυτική πλευρά του υψώματος Φλαμπουράκι που έχει δύο κορυφές με υψ. 1075 μ.και 864 μ. Έχει ορθοπλαγιές με συνολικό μήκος 500 μ. περίπου και οι διαδρομές του, που οι «πρώτες» ξεπερνούν τις 20, είναι μέσων και μεγάλων βαθμών δυσκολίας (μέχρι V+) και έχουν υψομετρικές διαφορές 70-120 μ.
ΠΕΤΡΑ ΒΑΡΥΜΠΟΠΗΣ: Η περιοχή αυτή βρίσκεται στη νότια πλευρά της Πάρνηθας και στη ΒΑ άκρη του οικισμού Θρακομακεδόνες. Αποτελείται από ένα συγκρότημα βράχων, πολύ μικρού ύψους αλλά με μεγάλη ποικιλία αναρριχητικών περασμάτων που έχουν σχεδόν όλη την κλίμακα των δυσκολιών (Ι-V). Επιπλέον υπάρχουν και άλλα δευτερεύοντα αναρριχητικά πεδία που χρησιμοποιούνται κατά καιρούς.
ΜΕΓΑΛΟ ΑΡΜΕΝΙ: Το Μεγάλο Αρμένι (υψ. 759 μ.) στη βόρεια πλευρά της Πάρνηθας, πάνω από το χωριό Αυλώνα.
ΑΛΟΓΟΠΕΤΡΑ:, υψ. 726 μ., βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου Χασιάς - Μονής Κλειστών ΚΟΡΑΚΟΦΩΛΙΑ: Μικρές ορθοπλαγιές που βρίσκονται στην είσοδο του ρέματος του Aγ. Γεωργίου και πάνω από την πηγή Ράπι (πλατάνι).
ΠΕΤΡΑ ΕΒΡΑΙΟΥ: Ορθοπλαγιές, μεγάλων βαθμών δυσκολίας μέχρι (μέχρι V+) και υψομ. διαφορών μέχρι 100 μ.
ΒΡΑΧΟΣ ΘΟΔΩΡΑΣ: υψ. 534 μ., βρίσκεται στην ανατολική πλαγιά της χαράδρας της Θοδώρας και σχεδόν στη συμβολή με τη ρεματιά της Ντουσκέζας.

Στους νεώτερους χρόνους (από τον περασμένο αιώνα) γίνονται οργανωμένες αναβάσεις ορειβατών και φυσιολατρών.

Το 1937 χτίστηκε από τον Ε.Ο.Σ. Αθηνών το ορειβατικό καταφύγιο στη θέση "Μπάφι".
Ένα δεύτερο ορειβατικό καταφύγιο δημιουργήθηκε το 1980 από τον Ε.Ο.Σ. Αχαρνών στην Κορυφή "Φλαμπούρι"
Τα τελευταία χρόνια, λάτρεις του πετάγματος με αιωρόπτερα χρησιμοποιούν την Πάρνηθα για την απογειωσή τους. Στην προτελευταία από τις 12 στροφές του ασφαλτόδρομου που οδηγεί στην Αγ. Τριάδα, υπάρχει μόνιμη εξέδρα απογείωσης.

Επειδή στις κορυφές Καραβόλα, Ορνιο, Κακή Ράχη και Αέρας, υπάρχουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις η ανάβαση σ' αυτές είναι απαγορευμένη. Οι μόνες προσπελάσιμες ψηλές κορυφές είναι η Κυρά, ο Λαγός, το Ξεροβούνι, το Αβγό, το Πλατύ Βουνό, το Φλαμπούρι και το Μαυροβούνι, στο οποίο είναι κτισμένο το ξενοδοχείο Μον-Παρνές.
Αναβάσεις μπορούν όμως να γίνουν σε όλο το συγκρότημα της Πάρνηθας με πάρα πολλές θαυμάσιες και ποικιλόμορφες διαδρομές από υπέροχα μονοπάτια που ξεκινούν άλλοτε από τις «εισόδους» του βουνού, και άλλοτε από «μέσα» από το βουνό προς διάφορες κατευθύνσεις. Τα περισσότερα μονοπάτια είναι καλοδιατηρημένα και αρκετά απ΄ αυτά είναι σημαδεμένα.
Η Πάρνηθα απαιτεί διάθεση και φαντασία από τον ορειβάτη που μπορεί να καλύψει όλο το βουνό με απλές πεζοπορικές εξορμήσεις έως και, διάβαση ρεματιών, πέρασμα ή ανάβαση απόκρημνων πλαγιών.

Διαδρομές με αφετηρία τον οικισμό των Θρακομακεδόνων ή το Τελεφερικ.